Liturgia Kościoła, to publiczny hołd społeczności wierzących składany Bogu przez Jezusa Chrystusa mocą Ducha Świętego, który uświęca modlitwy i czynności święte. Ale liturgia w pełnym wymiarze potrzebuje osób spełniających świętą posługę przy ołtarzu i w świątyni. Niezmiernie ważnym elementem liturgii jest śpiew i muzyka sakralna, których niejako „celebransem” jest organista. Docenianie ważności i roli tej świętej posługi w Kościele zależy od duszpasterzy, wiernych, a także samego organisty.
Śpiew i muzyka sakralna
Śpiew i muzyka zawsze należały do środków wyrazu kultu. Ludzie wierzący cześć i uwielbienie Boga wyrażają nie tylko mową w modlitwie osobistej, ale też modlitwą gestów oraz śpiewu dzieląc się w ten sposób z innymi radością wiary, nadziei i miłości.
Atmosferę modlitwy tworzy też „pieśń bez słów”, którą jest sama melodia wykonywana na instrumencie lub zespole instrumentów w orkiestrze.
W liturgii występują wszystkie formy modlitwy osobistej i wspólnej, a także modlitwy śpiewu i muzyki.
[nextpage title=”Sobór Watykański II o śpiewie i muzyce sakralnej”]
Muzyce kościelnej poświęcony został VI rozdział Konstytucji o Liturgii „De musica sacra”(nr 112 – 121) Soboru Watykańskiego II:
„Tradycja muzyczna całego Kościoła stanowi skarbiec nieocenionej wartości… Muzyka kościelna będzie tym świętsza, im ściślej zwiąże się z czynnością liturgiczną, już to serdeczniej wyrażając modlitwę… przyczyniając się do jednomyślności nadając uroczysty charakter obrzędom świętym…” (nr 112).
„Z największą troskliwością należy zachowywać i otaczać opieką skarbiec muzyki kościelnej. Należy starannie popierać zespoły śpiewacze… Biskupi oraz inni duszpasterze niechaj gorliwie dbają o to, aby w każdej śpiewanej czynności liturgicznej wszyscy wierni umieli czynnie uczestniczyć w sposób im właściwy…” (nr 114).
„Śpiew gregoriański Kościół uznaje za własny śpiew liturgii rzymskiej. Dlatego w czynnościach liturgicznych powinien on zajmować pierwsze miejsce… Nie wyklucza się ze Służby Bożej innych rodzajów muzyki kościelnej, zwłaszcza polifonii, byleby odpowiadały duchowi czynności liturgicznej…” nr 116).
„Należy troskliwie pielęgnować religijny śpiew ludowy, tak, aby głosy wiernych mogły rozbrzmiewać podczas nabożeństw, a nawet w czasie czynności liturgicznych…” (nr 118).
„W Kościele łacińskim należy mieć w wielkim poszanowaniu organy piszczałkowe jako tradycyjny instrument muzyczny, którego brzmienie ceremoniom kościelnym dodaje majestatu, a umysły wiernych podnosi do Boga i spraw niebieskich. Inne natomiast instrumenty można dopuścić do kultu Bożego według uznania i za zgodą kompetentnej władzy terytorialnej… jeżeli odpowiadają godności świątyni i rzeczywiście przyczyniają się do zbudowania wiernych” (nr 120)
„…Przeznaczone do śpiewów kościelnych teksty powinny się zgadzać z nauką katolicką. Należy je czerpać przede wszystkim z Pisma świętego i źródeł liturgicznych”. (nr 121)
[nextpage title=”Rola i zadania organisty w parafii”]
Włączanie w liturgię śpiewu i muzyki sakralnej we właściwych proporcjach i odpowiednie, zgodne z wymogami liturgii i korzystanie ze skarbca artyzmu wokalno-muzycznego Kościoła, jest zadaniem i obowiązkiem duszpasterzy oraz zatrudnianych przez nich organistów.
Duszpasterz i organista powinni pamiętać, że pieśni śpiewane w kościele muszą być w treści zgodne z nauką Kościoła, teologicznie poprawne i przeniknięte szczerą, ale nie sentymentalnie nudną tematyką religijną, czy wyrażane „kiczowatą” formą rymów i melodii. Niektóre bowiem pieśni oraz melodie powinny zniknąć z repertuaru śpiewów wykonywanych w naszych kościołach. Powinny się tym zająć „ex officio” odpowiednie władze kościelne i współpracujący z nimi liturgiści oraz muzycy kościelni.
Organista spełnia liturgiczną posługę w Kościele wobec Boga oraz społeczności wiernych wśród których pracuje, a tym samym należy do najbliższych współpracowników proboszcza. Z tego powodu organista zajmuje szczególne miejsce w hierarchii osób tworzących świętą atmosferę liturgii.
Organista bowiem spełnia rolę kantora śpiewającego święte teksty psalmów oraz innych pieśni towarzyszących liturgii, muzyka obsługującego organy, nauczyciela śpiewu kościelnego parafian, „współcelebransa” uroczystej liturgii oraz współpracownika proboszcza w parafii.
Te ważne funkcje kościelne zobowiązują organistę do sumiennego i odpowiedzialnego wypełniania podjętych obowiązków wobec parafii, w której uobecnia się święta liturgia Kościoła.
[nextpage title=”Obowiązki proboszcza wobec organisty”]
Ważne obowiązki, które organista spełnia w parafii, zobowiązują także proboszcza, który jest pracodawcą organisty i jego przełożonym.
proboszcz więc ma obowiązek zadbania, aby tę funkcję spełniał człowiek religijny, pobożny, odpowiednio wykształcony muzycznie i liturgicznie, zdrowo ambitny, kulturalny i godny zaufania. Lepiej bowiem aby parafia nie miała organisty wcale, niż funkcję tę miałaby pełnić nieodpowiednia osoba.
[nextpage title=”Obowiązki parafian względem organisty”]
Również parafianie mają pewne zobowiązania wobec organisty
Parafia powinna:
• Godziwie wynagradzać organistę za jego pracę zgodnie z umową o pracę zawartą obowiązkowo przez proboszcza z organistą. (W Archidiecezji Przemyskiej, w sprawie organistów obowiązuje „Regulamin Pracy Organistów Archidiecezji Przemyskiej” zamieszczony w Aneksie 42 (s. 383 – 390)Synodu Archidiecezji Przemyskiej 1995 – 2000.)
• Zapewnić organiście odpowiednie warunki mieszkaniowe na czas pełnienia funkcji organisty, jeśli nie ma on własnego domu czy mieszkania służbowego.
• Umożliwić organiście wykonywanie obowiązków przez życzliwe traktowanie jego inicjatyw oraz współpracę w tym, co przyczynia się do chwały Bożej i uświetnienia liturgii parafialnej. Chodzi tu przede wszystkim o tworzenie w parafii zespołów śpiewaczych, a więc kantorów, scholi, chóru czy orkiestry parafialnej.
Organista potrzebuje zrozumienia i poparcia swojej działalności artystyczno-sakralnej przez miejscowych duszpasterzy oraz wiernych, wśród których pracuje. Oczekuje także pomocy w wypełnianiu swoich obowiązków na chwałę Boga i duchowego dobra parafian, a także zaszczytnego wyróżnienia miejscowej parafii wśród innych społeczności parafialnych.
Wypada, aby w dniu liturgicznego wspomnienia św. Cecylii – patronki zespołów śpiewaczych i muzycznych oraz organistów, parafianie wyrazili wdzięczność tym, którzy pomagają im przeżywać Świętą Liturgię śpiewem, grą na organach, czy starają się o piękno śpiewu i muzyki liturgicznej w parafii. W tym dniu parafianie wraz ze swoimi duszpasterzami, Mszą św. w ich intencji powinni modlić się o potrzebne dla nich łaski Boże, nie zapominając również o zmarłych organistach i członkach chóru parafialnego. Raz w roku można też zorganizować pielgrzymkę do jakiegoś sanktuarium dla tej grupy osób tak bardzo związanych z liturgią parafialną.
Aby organista zasłużył na to pełne poparcie i wdzięczność społeczności parafialnej, w której wykonuje swoją posługę powinien należycie i odpowiedzialnie spełniać swoje obowiązki.
[nextpage title=”Obowiązki organisty względem parafii”]
Do obowiązków organisty należy:
Dbać o rozwój religijnego życia wewnętrznego przez modlitwę, częstą spowiedź i Komunię świętą, pobożne uczestnictwo we Mszy św. pomimo obowiązku zawodowego obecności nieraz na kilku mszach, czytanie książek i czasopism katolickich, zwłaszcza specjalistycznych z dziedziny śpiewu i muzyki sakralnej, udział w dorocznych rekolekcjach i kursach dokształcających dla organistów organizowanych przez diecezjalne ośrodki duszpasterstwa organistów.
Być życzliwym współpracownikiem duszpasterza (y), a nie złośliwym, podejrzliwym i nigdy nie zadowolonym ze swojej pracy „najemnikiem”.
Być „Człowiekiem Kościoła”, a nie jego krytykantem.
Nie kompromitować siebie nieznajomością liturgii, zasad poprawnej gry na organach, emisji głosu i śpiewu oraz doboru repertuaru pieśni mszalnych. Powinien więc poszerzać swoje umiejętności muzyczne i wokalne oraz wiedzę religijną, także wiedzę o parafii, w której pracuje.
Systematycznie uczyć wiernych nowych melodii mszalnych i pieśni kościelnych. Wstydzić się powinien organista, zawsze śpiewając z wiernymi tę samą i jedyną melodię tekstów stałych Mszy św. (Panie zmiłuj się.., Chwała na wysokości Bogu, Święty, Święty… Baranku Boży… , nie mówiąc już o śpiewie mszalnego Wyznania Wiary, którego nigdy się obecnie nie wykonuje w „expressowej” liturgii nawet w największe święta, bo celebransi bardzo się śpieszą.
Ambitny organista powinien ożywić w parafii i pielęgnować śpiew gregoriański, który jest oficjalnym śpiewem Kościoła Rzymskokatolickiego. Powinien więc ukazywać parafianom majestat i piękno modlitewne tego śpiewu, uczyć tekstów „Kyrie eleison, Gloria, Sanctus, Agnus Dei” , a także łaciński tekst „Pater noster” i śpiewać je niekiedy z wiernymi.
Pamiętać, że odpowiada za instrument jakim są organy, miejsce pracy jakim jest chór muzyczny oraz za zachowanie obecnych na chórze w czasie Mszy św.
Organista powinien korzystać jak najpełniej z rzutników wyświetlających teksty śpiewów.
Mądrze wybierać odpowiednie zwrotki pieśni, niekoniecznie według kolejności zamieszczonej w śpiewniku, ale dostosowując je do części Mszy św. czy charakteru nabożeństwa.
Nie polegać na swojej pamięci, ale patrzeć w tekst pieśni, którą śpiewa z ludźmi, aby nie przekręcać słów, myśli i sensu zawartego w danej pieśni.
Zachowywać się z powagą godną miejsca świętego i sprawowanej funkcji liturgicznej.
Organista poważnie traktujący swój związek z Kościołem i duszpasterstwem parafialnym powinien modlić się z Kościołem i za Kościół „Liturgią Godzin”, przynajmniej w niedziele i święta odmawiając np. Jutrznię, Nieszpory czy Modlitwę na zakończenie dnia (Kompleta), która z reguły powinna kończyć dzień pracy organisty, zwłaszcza w niedzielę, czy święto.
Niestety duszpasterze nie umożliwiają wiernym poznanie tej wspaniałej modlitwy Kościoła, zadawalając się tylko bezmyślnie odmawianym przez parafian Różańcem, Koronką do Miłosierdzia Bożego czy śpiewem Godzinek o Niepokalanym Poczęciu NMP, których i tak wierni nie rozumieją, bo na ten temat nic się nie mówi nawet w kazaniach o NMP.
Dodatkowe płatne usługi, które świadczy parafianom jak śluby czy pogrzeby czy poza kościołem parafialny, nie zwalniają organisty ze zwyczajnych obowiązków wypływających z umowy o pracę w parafii.
[nextpage title=”Przygotowanie się organisty do Mszy św.”]
Przede Mszą św. zwłaszcza niedzielną organista powinien:
• Zastanowić się nad tajemnicą przeżywanej w danym dniu uroczystości, święta, czy wspomnienia.
• Zapoznać się z treścią czytań mszalnych, zwłaszcza Ewangelii, zapytać kaznodzieję o temat kazania.
• Skonsultować z kapłanem odpowiedzialnym za liturgię w parafii lub celebransem repertuar śpiewów.
Zachowanie powyższych zasad przez organistę pomoże mu w dobraniu odpowiednich pieśni do Mszy św., oraz uchroni przed fantazjowaniem na chórze, w śpiewie na poczekaniu przychodzących do głowy pieśni, a nierzadko piosenek religijnych urągających godności i świętości liturgii Mszy św.
[nextpage title=”Zakończenie”]
Posługa organisty to zaszczytne powołanie do służby Kościołowi w jego liturgicznym hołdzie składanym Bogu przez Jezusa Chrystusa mocą Ducha Świętego, który umacnia nadprzyrodzoną mocą i światłem zbawcze posłannictwo Kościoła i przez jego modlitwę włączoną w Najświętszą Ofiarę Chrystusa uświęca swoich członków prowadząc do wiecznego zbawienia.
Organista ma szczególny udział w tym zbawczym działaniu Boga w Kościele spełniając obowiązki do których jest zobowiązany. Wierność tym obowiązkom to współdziałanie w duszpasterskiej misji Kościoła uobecniającego się w parafii i realizowanie swojego powołania do świętej i zasługującej służby Bogu dla dobra Kościoła i parafii, która chce i ma prawo cieszyć się i szczycić swoim organistą.
Organisto, miej więc ambicję spełniać godnie te oczekiwania, za co wierni będą Ci wdzięczni, a Pan Bóg będzie wynagradzać błogosławieństwem w tym życiu i chwałą zbawionych, którzy przed Jego tronem „Śpiewają pieśń nową”(Ap 14, 3).
Dlatego: „Póki trwa to, co dziś się zwie…” (Hbr 3, 13) „…Śpiewajcie Mu, grajcie Mu psalmy, rozpowiadajcie wszystkie Jego cuda. Szczyćcie się Jego imieniem… Z dnia na dzień głoście Jego zbawienie” (1Krn 16, 9-12; 23).
Oto Twój program Organisto, chciej go realizować w każdym dniu Twego posługiwania w Kościele i parafii.